11 Σεπ Γιατί το παιδί μου δεν ξέρει να παίζει δίκαια με τα υπόλοιπα παιδιά;

Τα στάδια της διερεύνησης του “δικαίου” και του “νόμιμου” μπορεί να είναι δύσκολα και για τους γονείς και για τα παιδιά. Ξεκινάνε από το απαιτητικό “Δικό μου!” των πρώτων νηπιακών χρόνων και φθάνουν στο “Ε! είναι η σειρά μου!” κατά την προσχολική ηλικία, συνεχίζοντας στο “Δεν είναι δίκαιο!” των πρώτων τάξεων του Δημοτικού και καταλήγουν στην υψηλή ικανότητα για λεπτομερείς διαπραγματεύσεις των προεφήβων.

Τα παιδιά αναπτύσσουν την κοινωνική τους συνείδηση, το αίσθημα της ηθικής και της δικαιοσύνη, τη συμπόνοια και την ενσυναίσθηση (τη συναισθηματική νοημοσύνη), κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων, κάτι που αποτελεί μεγαλύτερο παράγοντα επιτυχίας στη ζωή από το δείκτη ευφυίας.

Πρόκειται για ευαίσθητα και ζωτικής σημασίας αναπτυξιακά στάδια, αλλά πραγματικά μπορεί να κάνουν τους γονείς να αισθάνονται πολύ άβολα ανά περιόδους και να τους μπερδεύουν, για το τι πρέπει να κάνουν. Όταν το παιδί διερευνά τις έννοιες του “δικαίου”, του “σωστού” και του “νόμιμου”, μοιάζει να βρίσκεται σε ένα αναπτυξιακό στάδιο, σαν ένα κουτάβι που βρίσκεται σε περίοδο οδοντοφυΐας και δαγκώνει. Μερικές φορές οι γονείς αισθανόμαστε ότι εμείς είμαστε τα κόκκαλα που τα μικρά μας κουτάβια δαγκώνουν.

Ωστόσο, λένε πώς η γνώση είναι δύναμη, οπότε ας σκάψουμε λίγο παραπάνω στα στάδια αυτά.

Τα βρέφη, τα νήπια και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας σκέφτονται εγωκεντρικά, και αυτό σημαίνει πώς όλα περιστρέφονται γύρω από το πώς αισθάνονται και το πώς θα ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Αυτό μοιάζει να είναι εξοντωτικό για τους γονείς, ωστόσο απαραίτητο στάδιο της ανάπτυξης, γιατί τα παιδιά δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς έναν (τουλάχιστον) βασικό φροντιστή.

Καθώς τα παιδιά βγαίνουν από το κουκούλι του εγωκεντρισμού, δεν μετακινούνται αυτόματα στη συνειδητότητα των ΄άλλων. Πρώτα από όλα χρειάζεται να δουλέψουν μέσα από την έννοια του διαχωρισμού του εαυτού τους από τους άλλους, και να αποκτήσουν αυτό το δικό τους, προσωπικό μέρος, αυτή τη γωνιά του κόσμου τους, και να δουν πόσο έλεγχο έχουν πάνω σε αυτόν τον κόσμο και τον εαυτό τους.

Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση του εαυτού (εγώ είμαι ο δικός μου εαυτός) και της επάρκειας (είμαι ικανή να φροντίσω τις δικές μου ανάγκες).

Αυτή η αναγνώριση του εαυτού χρειάζεται να ορίσει “το χώρο μου”:

-που ανήκω; 

-τι χρειάζομαι; 

-τι μου ανήκει; 

-είναι το σώμα μου/οι σκέψεις μου/ο χρόνος μου/ τα πράγματά μου κτλ δικά μου; 

-πόσο έλεγχο μπορώ να έχω πάνω στον εαυτό μου/στους άλλους/ στο περιβάλλον μου;

και η αναγνώριση της επάρκειας χρειάζεται να ορίσει “τις δυνατότητες” για το:

-τι αποτελεί και τι όχι δική μου ευθύνη; 

-ποιες είναι οι προσδοκίες μου μεταξύ του “οι ανάγκες μου ικανοποιούνται” vs “μπορώ να ικανοποιήσω τις δικές μου ανάγκες”; 

-πώς μπορώ να κάνω τον εαυτό μου να φανεί και να ακουστεί, να γίνει κατανοητός σε έναν τόσο μεγάλο, θορυβώδη και γρήγορο κόσμο;

Το παιδί μόνο όταν  αναγνωρίσει τον εαυτό (όχι ποιος είναι, αλλά ότι έχει έναν ξεχωριστό από τον υπόλοιπο κόσμο εαυτό) και κερδίσει την αυτοπεποίθηση της επάρκειάς του (δεχόμενη ότι μπορεί να υπάρχει ξεχωριστά από τους άλλους, ως άτομο, παρ’ ότι χρειάζεται υποστήριξη, καθοδήγηση και βοήθεια), τότε μόνο θα μπορέσει να προχωρήσει στα πρώτο βήμα του “βλέπω τον άλλον” και “μπορώ να εστιάσω στην οπτική, στις ανάγκες, στα δικαιώματα και στο χώρο του άλλου”. Όπως και να το κάνουμε αυτή είναι και μία εφ’ όρου ζωής διαδικασία. 

Το επόμενο στάδιο σε μία υγιή ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη του παιδιού είναι “το στάδιο με τους συνομήλικους”. Εκεί το παιδί εστιάζει στον εαυτό του τη στιγμή που σχετίζεται με τους άλλους. Και αυτό το στάδιο έχει τις προκλήσεις του. Για αυτό όμως θα μιλήσουμε στο επόμενο “κεφάλαιο” 🙂

Κείμενο: L.R.Knost

Μετάφραση: Αγγελική Ελευθεράκη, Ψυχολόγος MSc, attachment-focused και trauma-informed συμβουλευτική γονέων και παιδιών

Φωτογραφία: Alexandr Podvlany via Unsplash