07 Οκτ Πώς να αναθρέψω το παιδί μου μακριά από την κουλτούρα της “τοξικής αρρενωπότητας”;

Έχετε ακούσει για την “τοξική αρρενωπότητα”; Μήπως έχετε διαβάσει κάπου τον όρο “κουλτούρα του βιασμού”; Αν στα αυτιά σας και στα μάτια σας μοιάζουν με μακρινοί και ακραίοι όροι κάποιας φεμινιστικής οργάνωσης, θα ήθελα να πω σε όλους τους γονείς ότι πρόκειται για σύγχρονους όρους της κοινωνικής ψυχολογίας, και άρα αφορούν ένα τεράστιο κομμάτι της κοινωνίας. Άρα όλους μας. Μέσα σε αυτούς και τους γονείς με τα παιδιά τους. 

Η σύγχρονη έρευνα μας λέει ότι ένας άντρας που συμπεριφέρεται επιθετικά απέναντι σε μία γυναίκα είναι δημιούργημα μίας οικογένειας που ζει σε μία ολοκληρωμένη κοινωνία.

Μοιάζει δηλαδή, σαν μία ολόκληρη κοινωνία να επικοινωνεί στα αγόρια, στα κορίτσια, στους νέους ανθρώπους γενικά, ότι είναι ανεκτό ένας άντρας να φέρεται επιθετικά σε μία γυναίκα. Ότι αυτή η συμπεριφορά είναι εν μέρει φυσιολογική, ενστικτώδης. Και ακόμα κι αν ενοχλεί, συχνά δεν είναι μία συμπεριφορά που κοινωνικά τιμωρείται. Είναι κάτι που συμβαίνει, κάτι που μπορεί να συμβεί.

Γιατί όμως κάτι τόσο ακραίο προβάλλεται ως κάτι φυσιολογικό; Η κοινωνική επιστήμη αναφέρει ότι η “εκδήλωση της βίαιης και επιθετικής συμπεριφοράς συνδέεται άμεσα με τις κοινωνικά κατασκευασμένες ταυτότητες των δύο φύλων, και τις κυρίαρχες αντιλήψεις και απαιτήσεις για την κατάλληλη κατά φύλο συμπεριφορά.” (πηγή, Δεληγιάννη- Κουϊμτζή Βασιλική, Δέσποινα Σακκά και Χριστίνα Κουρέτα, ¨Ο άντρας τό’χει μέσα του. Μελετώντας τις απόψεις εφήβων για τη βία και την επιθετικότητα. Θεσσαλονίκη, 1999″

Μπορούμε να ξεκινήσουμε από τις προσλαμβάνουσες που πιθανόν δέχεται ένα παιδί, συνειδητά αλλά και ασυνείδητα από τους γονείς του. 

Γιατί τα λάθος μηνύματα ξεκινούν από μία αρκετά μικρή ηλικία;

Έχει να κάνει με τα μηνύματα των λάθος προτύπων βασισμένα στα χαρακτηριστικά του φύλου που εμείς θεωρούμε ότι υπάρχουν ή θα πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά, αλλά και σε μία λανθασμένη ερμηνεία που δίνουμε σε σχέση με την επιθετική συμπεριφορά και τα όρια.

Σκεφτείτε φράσεις που λέγονται καθημερινά σε κορίτσια και αγόρια όλων των ηλικιών:

• “Σε δάγκωσε ο Γιώργος; Μήπως του αρέσεις;”
•  “Τα αγόρια πρέπει να είναι δυνατά”
• “Τα αγόρια δεν κλαίνε”
• “Ο γιός μου λέει ότι έχει πολλές γκόμενες.”  (συνοδευόμενο με γέλιο)

Αυτές είναι φράσεις που, προσωπικά, έχω ακούσει από γονείς σε παιδικές χαρές ή άλλα μέρη που βρίσκομαι μαζί με την 4χρονη κόρη μου.

Μερικές βοηθητικές σκέψεις σε σχέση με την κουλτούρα της επιθετικότητας μεταξύ των δύο φύλων:

Δείχνοντας υγιή πρότυπα, που σχετίζονται με το φύλο (ή και όχι)

• Όλα αρχίζουν και τελειώνουν με τα γονεϊκά πρότυπα. Δύο γονείς που εκφράζουν σεβασμό ο ένας στον άλλον καθώς και στα όρια που μεταξύ τους επικοινωνούνται, εμπνέουν στα παιδιά τους το σεβασμό στην ύπαρξη και στα όρια μεταξύ των δύο φύλων.
• Χρειάζεται προσοχή στα πρότυπα που προβάλλουμε στα παιδιά μέσα από το παιχνίδι. Μπλούζες με υπερήρωες με φράσεις “Ο μελλοντικός σκληρός τύπος” ή “Boys will be boys” “Boys don’t cry” περνάνε το μήνυμα της αποδοχής της επιθετικής συμπεριφοράς και της μη αποδοχής των συναισθημάτων των αγοριών.
• Ας παρατηρήσουε τον τρόπο που εμείς οι ενήλικες μιλάμε για τους άλλους, βασιζόμενοι στο φύλο τους και στα χαρακτηριστικά που θεωρούμε ότι σχετίζονται με το φύλο. Πώς μιλάμε για την εμφάνιση άλλων κοριτσιών/ γυναικών; Πώς μιλάμε για τα σώματα άλλων κοριτσιών/ γυναικών; Τι χαρακτηριστικά αποδίδουμε- έστω και ασυνείδητα- ως φυσιολογικά σε ένα αγόρι και ένα κορίτσι;

Λανθασμένες ερμηνείες σε σχέση με το γυναικείο, το αντρικό σώμα και το σεξ

• Η σύγχρονη κοινωνία είναι γεμάτη με βίντεο, εικόνες, ακόμα και τραγούδια που σεξουαλικοποιούν το γυναικείο σώμα ή προβάλλουν αντρικά μυώδη σώματα Είναι χρήσιμο να προσέχουμε την έκθεση των παιδιών απέναντι σε τέτοια ερεθίσματα που- δυστυχώς- βρίσκονται παντού. Είναι επίσης σημαντικό να έχουμε μία ανοιχτή επικοινωνία με τα παιδιά και να τους εξηγούμε πώς λειτουργούν οι ανθρώπινες σχέσεις.
• Ένα κοινωνικά λανθασμένο στερεότυπο που μας επηρεάζει, αφορά την ταυτοποίηση της μυϊκής δύναμης με την ισχύ ενός ανθρώπου. Μοιάζει λοιπόν να είναι σημαντικό το να επικοινωνηθεί στα παιδιά, όποιου φύλου, ότι  “Δε χρειάζεται να είσαι δυνατός μυϊκά για να είσαι δυνατός σαν άνθρωπος. Ο λόγος,  η σκέψη σου, ο τρόπος που επικοινωνείς με τους άλλους ανθρώπους μετράνε περισσότερο από το πώς είσαι ή θέλεις να είσαι.”
• Μιλήστε για το σεξ στα παιδιά, από νωρίς, και κυρίως από τη στιγμή που θα αρχίσουν να σας ρωτάνε για αυτό. Μιλήστε για αυτό ως μία υγιή, φυσιολογική πράξη μεταξύ δύο ανθρώπων, και όχι μόνο για το κομμάτι της αναπαραγωγής. Μιλήστε, στην κατάλληλη ηλικία, για την ευχαρίστηση που μας δίνει το σώμα μας και η πράξη του σεξ, μόνο όταν υπάρχει κοινή συναίνεση μεταξύ των δύο συμμετεχόντων. Μην βάζετε πλαίσιο ενοχών, εξουσίας, βίας, ή διαστροφής σε σχέση με το σεξ. Δημιουργήστε μία ασφαλή σύνδεση επικοινωνίας με το παιδί σας, για να μπορεί να σας μιλάει για ό,τι μπορεί να το προβληματίσει, ενοχλήσει σε σχέση με το σεξ, χωρίς να κριτικάρετε τη σκέψη του.

Όταν επικοινωνείται ως σωστή η λάθος συμπεριφορά

• Είναι πολύ σημαντικό να επικοινωνείται από νωρίς ο σεβασμός απέναντι στα όρια του σώματος, του δικού μας και των άλλων. Το όχι των παιδιών απέναντι στο σώμα τους θα πρέπει να γίνεται σεβαστό από τους ίδιους τους γονείς και τους κοντινούς του ανθρώπους, όπως και το γεγονός ότι δεν επιτρέπεται να αγγίζουμε το σώμα των άλλων όταν δεν το επιθυμούν.
•  Αν και είναι πολύ φυσιολογικό ιδιαίτερα για τα μικρότερα παιδιά να σωματοποιούν πολύ έντονα το θυμό τους, δίνετε πάντα εναλλακτικές επιλογές, καλλιεργώντας τους την ενσυναίσθηση. Δε χτυπάμε τους άλλους όχι γιατί είναι κακό ηθικά, αλλά γιατί ο άλλος πονάει. Μην κρίνετε την πράξη τους με ένταση, αλλά με ηρεμία. Θυμηθείτε τον χρυσό κανόνα “Λέμε ναι σε όλα στα συναισθήματα. Λέμε όχι στην επιθετική συμπεριφορά.

Αγγελική Ελευθεράκη,

MSc Ψυχολόγος (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)

Πιστοποιημένη Εκπαιδεύτρια Γονέων (Attachment Parenting International)

Υπηρεσίες συμβουλευτικής γονέων

Υπηρεσίες συμβουλευτικής ύπνου βρεφών και νηπίων